Kuzey Kürdistan'da demografik değişim

 

“Kürdistan'ın Demografisi ve Kürdistan'da Nüfus Hareketleri” (Apec, Stockholm, Aralık 2004) isimli çalışmamda Kuzey Kürdistan'ın demografik yapısı, Ekim 2000 yılı itibariyle o dönemdeki verilere dayanıyordu. Nüfus hareketlerinin en önemli karakteri, nicelik ve nitelik itibariyle durmayan bir değişim içinde olmasıdır. O nedenle o çalışmamdaki veriler bugün itibariyle güncel olma niteliğini kaybetti. Ancak demografik done itibariyle önemini hala korumaktadır.

 

Türkiye'de nüfus sayım sistemi Avrupa Birliği uyum çerçevesinde artık ikametgah esasına dayalı yapılmaktadır ve son nüfus bilgileri 2007 yılına aittir. Türkiye bu sistemi yeni denediği için bazı aksamaların ve yanlışlıkların olması doğaldır. Ayrıca çarpık şehirleşme nedeniyle, özellikle metropollerde imar planına uygun olmayan yerleşimler bu yanlışlıkların temel nedenlerinden biridir. Fiilen orada ikamet edip, ikamet kayıtlarına geçmemiş olan önemli bir kesimin varlığı bilinmektedir. Bu nedenle 2007 yılında elde edilen nüfus verilerine ihtiyatla yaklaşmak gerektiğini düşünüyorum.

 

2007 nüfus sayımı sonuçlarına göre Kuzey Kürdistan'ın blok coğrafyası içinde yer alan illerin (21 il) nüfusu, okuyucunun karşılaştırma yapabilmesi için 2000 ve 2007 olarak aşağıda verilmiştir. (Kaynak: Milliyet, 13.10.2008, Devrim Sevimay, Mustafa Sönmez ile söyleşi) Tablodaki sayılar (000) olarak verilmiştir.

 

İl           2000          2007

 

Adıyaman    624         583     

Ağrı           529          531

Ardahan      134         113

Batman       457         472

Bingöl         254          252

Bitlis           389         328

Diyarbakır  1.363       1.461

Elazığ          570         541

Erzincan       317         214

Erzurum        937         985

Hakkari         237         246

Iğdır            169         182

Kars            325         312

Malatya        854        722

Mardin         705         746

Muş            454         406

Siirt            264         292

Şırnak         353         416

Tunceli         94          84

Şanlıurfa    1.443       1.523

Van            878         980

 

Toplam         11.346     11.188

 

Son yedi yıllık süreye bakıldığında Kuzey Kürdistan'da nüfus hala azalmaktadır. Bu azalma ivmesinin 2000 yılı öncesindeki döneme göre daha yavaş seyretmesi ve nicel olarak daha az olmasının temel faktörlerinden biri, son yedi yılda Türkiye'nin siyasal ve ekonomik alanda gelişen bir süreç yaşamasıdır. Ancak siyasl ve ekonomik dalgalanma göç dalgalanmasını da hareketlendirmektedir.

 

Bu sayılar, Kuzey Kürdistan'ın demografik yapısında bazı gerçekleri ifade eder. Buradan hareketle bazı saptamalar yapmak kolaylaşmaktadır.

 

•  Kuzey Kürdistan'da son yedi yıldaki dışarıya göç oranı, nüfus artış hızı oranından daha yüksektir. 2007 yılındaki nüfusun, 2000 yılı nüfusundan daha az olması bunun açık göstergesidir.

•  Göç hala devam etmekte ve devam edeceğinin işaretleri görülmektedir.

•  Kuzey Kürdistan metropolleri olarak kabul edilebilecek Diyarbakır, Şanlıurfa ve Van illerindeki nüfus artışı içinde iç göç önemli bir yer almaktadır.

•  Hakkari, Siirt, Şırnak gibi illerdeki nüfus artışı yanıltıcıdır. Bu nüfus içinde son üç yılda bu illere kaydırılan askeri birliklerin ve güvenlik güçlerinin oranı önemlidir ve bu bölge açısından geçici bir nüfustur.

•  Bu durumda Kuzey Kürdistan'ın bütün illerinde nüfus azalması yaşanmaktadır.

•  Bu azalma trendi 2000 yılı öncesinin trendine göre düşük seyretmekle birlikte, göç kalıcı bir hal almıştır.

Kürt nüfusu hala göç etme eğilimindedir. Bu eğilim ve tercih durdurulamamıştır. Bunun durdurulmasında devlet istekli olmadığı gibi Kürt siyasetlerinin ve yerel yönetimlerin bunu durdurma yönünde projelerinin olmadığı da görülmektedir. Devlet batı kentlerindeki sosyal patlamaları, Kuzey Kürdistan'da Kürt nüfusun azınlık durumuna düşmesine tercih etmektedir. Devletin tercihi bellidir ve nedenleri anlaşılır durumdadır. Kürt siyasetlerinin ve yerel yönetimlerin tercihlerinin belirsizliği, toplumdaki umutsuzluğun kaynaklarından biri haline gelmiştir.

  19.10.2008