Kuzey Kürdistan'da demografik değişim
“Kürdistan'ın Demografisi ve Kürdistan'da Nüfus Hareketleri” (Apec, Stockholm, Aralık 2004) isimli çalışmamda Kuzey Kürdistan'ın demografik yapısı, Ekim 2000 yılı itibariyle o dönemdeki verilere dayanıyordu. Nüfus hareketlerinin en önemli karakteri, nicelik ve nitelik itibariyle durmayan bir değişim içinde olmasıdır. O nedenle o çalışmamdaki veriler bugün itibariyle güncel olma niteliğini kaybetti. Ancak demografik done itibariyle önemini hala korumaktadır.
Türkiye'de nüfus sayım sistemi Avrupa Birliği uyum çerçevesinde artık ikametgah esasına dayalı yapılmaktadır ve son nüfus bilgileri 2007 yılına aittir. Türkiye bu sistemi yeni denediği için bazı aksamaların ve yanlışlıkların olması doğaldır. Ayrıca çarpık şehirleşme nedeniyle, özellikle metropollerde imar planına uygun olmayan yerleşimler bu yanlışlıkların temel nedenlerinden biridir. Fiilen orada ikamet edip, ikamet kayıtlarına geçmemiş olan önemli bir kesimin varlığı bilinmektedir. Bu nedenle 2007 yılında elde edilen nüfus verilerine ihtiyatla yaklaşmak gerektiğini düşünüyorum.
2007 nüfus sayımı sonuçlarına göre Kuzey Kürdistan'ın blok coğrafyası içinde yer alan illerin (21 il) nüfusu, okuyucunun karşılaştırma yapabilmesi için 2000 ve 2007 olarak aşağıda verilmiştir. (Kaynak: Milliyet, 13.10.2008, Devrim Sevimay, Mustafa Sönmez ile söyleşi) Tablodaki sayılar (000) olarak verilmiştir.
İl 2000 2007
Adıyaman 624 583
Ağrı 529 531
Ardahan 134 113
Batman 457 472
Bingöl 254 252
Bitlis 389 328
Diyarbakır 1.363 1.461
Elazığ 570 541
Erzincan 317 214
Erzurum 937 985
Hakkari 237 246
Iğdır 169 182
Kars 325 312
Malatya 854 722
Mardin 705 746
Muş 454 406
Siirt 264 292
Şırnak 353 416
Tunceli 94 84
Şanlıurfa 1.443 1.523
Van 878 980
Toplam 11.346 11.188
Son yedi yıllık süreye bakıldığında Kuzey Kürdistan'da nüfus hala azalmaktadır. Bu azalma ivmesinin 2000 yılı öncesindeki döneme göre daha yavaş seyretmesi ve nicel olarak daha az olmasının temel faktörlerinden biri, son yedi yılda Türkiye'nin siyasal ve ekonomik alanda gelişen bir süreç yaşamasıdır. Ancak siyasl ve ekonomik dalgalanma göç dalgalanmasını da hareketlendirmektedir.
Bu sayılar, Kuzey Kürdistan'ın demografik yapısında bazı gerçekleri ifade eder. Buradan hareketle bazı saptamalar yapmak kolaylaşmaktadır.
Kuzey Kürdistan'da son yedi yıldaki dışarıya göç oranı, nüfus artış hızı oranından daha yüksektir. 2007 yılındaki nüfusun, 2000 yılı nüfusundan daha az olması bunun açık göstergesidir.
Göç hala devam etmekte ve devam edeceğinin işaretleri görülmektedir.
Kuzey Kürdistan metropolleri olarak kabul edilebilecek Diyarbakır, Şanlıurfa ve Van illerindeki nüfus artışı içinde iç göç önemli bir yer almaktadır.
Hakkari, Siirt, Şırnak gibi illerdeki nüfus artışı yanıltıcıdır. Bu nüfus içinde son üç yılda bu illere kaydırılan askeri birliklerin ve güvenlik güçlerinin oranı önemlidir ve bu bölge açısından geçici bir nüfustur.
Bu durumda Kuzey Kürdistan'ın bütün illerinde nüfus azalması yaşanmaktadır.
Bu azalma trendi 2000 yılı öncesinin trendine göre düşük seyretmekle birlikte, göç kalıcı bir hal almıştır.
Kürt nüfusu hala göç etme eğilimindedir. Bu eğilim ve tercih durdurulamamıştır. Bunun durdurulmasında devlet istekli olmadığı gibi Kürt siyasetlerinin ve yerel yönetimlerin bunu durdurma yönünde projelerinin olmadığı da görülmektedir. Devlet batı kentlerindeki sosyal patlamaları, Kuzey Kürdistan'da Kürt nüfusun azınlık durumuna düşmesine tercih etmektedir. Devletin tercihi bellidir ve nedenleri anlaşılır durumdadır. Kürt siyasetlerinin ve yerel yönetimlerin tercihlerinin belirsizliği, toplumdaki umutsuzluğun kaynaklarından biri haline gelmiştir.
19.10.2008